Uykuya dalmayı ve uykuda kalmayı öğrenmek çocuğunuzun bütün hayatı boyunca kullanacağı bir beceridir. Aşağıdaki bilgileri kullanarak bebeğinizin sağlıklı uyku alışkanlıkları geliştirmesine yardımcı olabilirsiniz.

Bu alışkanlıkları geliştirmek için genel birçok yöntem ve bilgi vardır, fakat bunların hepsi her çocuğa hitap etmeyebilir. Önemli olan sizin kendi çocuğunuza ve size uygun yöntemleri keşfedebilmeniz ve bunları kullanabilmenizdir. Bu nedenle, vereceğimiz bilgilerden önce aşağıdaki sorular üzerine düşünüp kendinizi ve bebeğinizi en iyi şekilde anlamaya çalışmanız iyi olacaktır.

Anlamaya çalışalım:

• Bebeğinizin uyku sırasında yaşadığı zorluklar var mı? Bunlar ne zamanlarda ve ne şekillerde ortaya çıkıyor?
• Çocuğunuzun uyku alışkanlıklarında sizi en çok zorlayan nedir?
• Çocuğunuzun uykuda yaşadığı zorlukların sebebi sizce ne/neler olabilir?
• Bu zorluklar karşısında bebeğinizi rahatlatmak için neler denediniz? Neler işe yaradı? Neler işe yaramadı? Sizce işe yaramasının/yaramamasının nedenleri ne olabilir? Bu deneyimden neler öğrenebilirsiniz?
• Bebeğinizin uykuya dalması için sakinleşmesi gerekir, sizin de buna yardımcı olmanız gerekir. Her bebek farklı yollarla sakinleşir. Sizin bebeğiniz nasıl sakinleşir?
• Hafif dokunuşlarla mı, güçlü dokunuşlarla mı?
• Yumuşak bir ninni sesiyle mi, daha güçlü bir sesle mi?
• Nasıl sallanmaktan hoşlanır? (yatay/dikey, yavaş/hızlı)
• Ne beklemeliyiz?

Yeni doğan bebekler günün büyük bir kısmını uyuyarak geçirir (8-16 saat). Genellikle alt değiştirme ve beslenme gibi nedenlerle uyanırlar. Yeni doğan bebekler gece ve gündüz arasındaki farkı ayırt etmezler ve günün farklı zamanlarında farklı uzunluklarda uyuyabilirler. Düzensiz uyku alışkanlıkları yeni doğanlar için beklendik bir durumdur. 3-4 aydan sonra bebekler gece ve gündüz arasındaki farkı ayırt edebilmeye başlarlar. 6 aylıktan itibaren birçok bebek gece boyunca uyuyabilmeye başlar ama bazı bebekler emzirilerek, sallanarak veya kucakta uyutulmaya alıştıkları için geceleri uyanmaya devam edebilirler. Birçok bebek uyandığı zaman tekrar nasıl uykuya dalacaklarını bilemez. Kendini sakinleştirmeyi (parmak emerek, vücudunu daha rahat bir pozisyona getirerek vb.) öğrenmiş bebekler uyandıktan sonra kendi kendilerine daha rahat uykuya dönebilirler. Bu yüzden gün içinde kendilerini sakinleştirecek yollar keşfetmelerini desteklemek yardımcı olacaktır. 12 aydan sonra bebekler günde ortalama 12-14 saat uyurlar ve öğle uykusuna yatarlar. Bu süreler her çocuğun uyku ihtiyacına göre değişiklik gösterebilir. Ebeveynlerle konuşulduğunda uyku ile ilgili sıkça sorulan sorular; “Bebeğimi gece nasıl uyutabilirim?”, “Bölünmeden uyumasını nasıl sağlayabilirim?” “O uyandığında ben de uyanıyorum ve tekrar uyuyamıyorum”, “Onunla mı uyumalıyım? Uyursam daha sonra yataklarımızı nasıl ayıracağım?”. Çoğu zaman aileler bu ve buna benzer soruların cevaplanmasına ihtiyaç duyarlar.

Yeni ebeveyn olanlar için en zorlu şeylerden biri uykusuzluk ile yaşamaya alışmaktır. Bu çoğu ebeveyn için yaşanan bir süreçtir ve geçici olduğu unutulmamalıdır. Bebek büyüdükçe uykusu da değişir. İlk aylar en zorlu zamanlardır ve bu zamanlarda sabırlı ve umutlu olmak ebeveynlerin bu süreci geçirmesine yardımcı olacaktır. Hem ebeveynlerin hem bebeklerin uykuya ihtiyaçları vardır fakat bu ihtiyaçlar birbirinden farklıdır. Çoğu yeni ebeveynden “bebeğim doğduğundan beri tek bir tam gece uyumadım” gibi yakınmalar duyarız. Çocuğun ve ebeveynlerin birbirlerinin yaşamlarına uyum sağlayabilmeleri için, bebeklerin ailenin gece ve gündüz uyku rutinlerini paylaşmayı öğrenmesi gerekmektedir.

Bebeklerin uykusu yetişkinlerinkinden farklıdır. Uyku, bebeklerin gelişimleri için gereklidir ama aynı zamanda bebekler geliştikçe uykuları da gelişir. Uyku sırasında beyin ve beden gelişimi gerçekleşir ve beyin bir sonraki gün için öğrenme, hafıza ve dikkat işlevlerine hazırlanır. Bebek için uyumayı öğrenmek bireyselleşmenin bir adımıdır. Ebeveyn için ise çocuğuna uyumayı öğretmek, ondan ayrışabilmek ve geri çekilip çocuğun bireyselleşmeyi öğrenmesine izin vermek demektir.

Ebeveynlerin günlük hayatta altında bulundukları sorumluluklar, bebekleri için sabit bir uyku düzeni kurmalarını zorlaştırır. Tüm gün çalışan ebeveynler eve döndüklerinde gece çocuklarından ayrılmaktan zorlanabilir. Birçok ebeveyn için çocukları ile birlikte olabilecekleri tek zaman gecedir bu yüzden çok çalışan ebeveynler genelde bebeklerinin uyku düzenlerine farkında olmadan müdahale ederler.

Bebeğin uyku düzenini anlamak, daha sağlıklı bir gece rutini oluşturmak için önemli bir adımdır. Bebeğiniz düzenli uyumayı öğrendikçe siz de; bebeğinizin gece uykudan uyandığını duyduğunuzda nasıl tepki vereceğinizi, ne zaman yeniden uykuya dalacağını ve sizin onu ne zamanlarda rahatlatmanız gerektiğini daha iyi anlamaya başlayacaksınız.

Bu göründüğünden biraz daha karışıktır. Kendi kendine bir süredir uyuyabilen bir bebek bir noktada bu konuda zorlanabilir ve yardıma ihtiyaç duyabilir. Bu durum, bebeğin yeni bir gelişimsel basamağa geçtiğini işaret ediyor olabilir. Bebekler yeni bir beceri öğrenirken (ayakta durmak, yürümek vb.), önceden edindikleri beceriler bu yeni öğrenme süreci tarafından etkilenebilir. Bu dönemlerde uykunun bölünmesi ebeveynler için beklenmedik bir durum olabilir. Bu süreçleri anlayabilmek, ebeveynlerin bebeklerini rahatlatıp gerekli sınırları koymalarına yardımcı olur. Bebeklerin uykuya geri dönebilmeyi öğrenmeleri için bu rahatlatma ve sınırlara ihtiyaçları vardır.

Bebeğinizin sağlıklı bir uyku düzeni oluşturmasına yardım etmek için:

• Bir uyku rutini oluşturun – Her uykuya yatışta benzer şeyler yapın; bu bebeğinizin ne zaman uykuya dalacağını öğrenmesine yardım edecektir.
• İşaretleri fark edin – Bebeğinizin uykusunun geldiğini belli eden davranışlarını keşfetmeye ve anlamaya çalışın. Örneğin, esnemek çok sık ve ortak gösterilen bir belirtidir. Bunun yanında gözlerini ovuşturma, uykulu bir ağlama, huysuzlanma gibi daha az belirgin işaretleri de yakalamaya çalışın. Bunları gördüğünüzde uyku rutinine geçin.
• Bebeğinizin hayatında olanları göz ardı etmeyin – Uyku sorunlarına yol açabilecek hayat olayları olabilir; örneğin ebeveynden ayrılma, yeni bakıcı, kardeş doğumu, yeni bir becerinin kazanımı (yürümek gibi) vb. Bu gibi durumlarda sabırlı ve tutarlı olun. Oluşturduğunuz uyku rutinini devam ettirmeye çalışın. Zamanla uykusu tekrar düzene girecektir.
• Bebeğinizi uyanıkken yatırın – Bebeğinizi uyuturken emzirme, sallama, ninni söyleme gibi yöntemlerden faydalanabilirsiniz; ama 4 aydan sonra gün içinde bebeğinizi uyanıkken yatağına yatırıp tek başına uykuya dalmayı öğrenmesine fırsat tanıyın. Böylece geceleri uyandığında tek başına uykuya dalabilmeye başlayacaktır.
• Protesto planı yapın – Bebeğiniz kendi kendine uyumayı öğrenince ağlamaya ve protesto etmeye başlayabilir, çünkü bu onun için büyük bir değişimdir. Böyle zamanlarda nasıl davranacağınızı önceden planlamanız önemlidir. Örneğin; ağladığı zaman onu kucağınıza almak yerine arada onun sizi görebileceği bir konuma gelip konuşarak sakinleştirmeyi deneyebilirsiniz. Bu noktada size ve bebeğinize uygun bir yol bulmanız önemlidir.
• Bebeğinizin mizacını göz önünde bulundurun – Daha hareketli ve dış uyaranlara karşı daha hassas olan çocukları sakinleştirmek daha zor olabilir. Bu mizaçta bebeklerin kendilerini sakinleştirme konusunda daha çok desteğe ihtiyaçları vardır.
• Tutarlı olun.
• Uyku zamanlarında teknolojik aletleri kapatın.

Uyku için Bebeklerin Rahatlamasına Yardım Etme Yolları:

• Emzik vermek
• Bebeği sallamak ve ninni/şarkı söylemek
• Anne ve babanın bebeği göğsüne yaslayarak kucağında taşıması
• Çamaşır makinası, fön vb. devam eden sesleri kullanmak

Bebeği Uykuya Yatırmak:

• Emzirin veya kucağınızda tutarak biberonla besleyin
• Bebeği hafifçe sallayın ve ninni/şarkı söyleyin
• Bebeği sakinleştirin ve uyumadan önce beşiğine yatırın. Gerekirse yarı uyanık hale getirin ki kendi kendine uykuya dalmayı öğrensin.
• Yanında oturun sessizce bebeğinizle konuşun ve onu pışpışlayın
• Beşiğin içinde asla biberon bırakmayın. Biberondaki süt boğazına kaçabilir ve dişlerine zarar verebilir.

Kendi Yatağına Geçiş:

Sarılabileceği ve bağlı olduğu bir geçiş nesnesi olsun. Bu bir battaniye veya pelüş bir oyuncak olabilir. Bu geçiş nesnesini bebeğinizin günlük hayatının içinde de kullanın. Mesela bebeğiniz herhangi bir konuda kaygılandığında ona geçiş nesnesi ile beraber sarılın. Böylece zamanla çocuğunuz geceleri tek başınayken sakinleşmek için onu kullanabilmeye başlayacaktır.
Yeni yatağına alışana kadar onun yanında uzanın. Gerekirse önce kendi yatağına alışmasını sağlamak için yatağı bir süre kendi odanıza koyabilirsiniz
Birlikte uyuduğunuz zamanlarda söylediğiniz bir ninni veya anlattığınız bir hikayeyi tek başına uyurken hatırlaması ve söylemesi için cesaretlendirin.
Tek başına yatabilmeye başladığında korktuğu zamanlarda yatağınızdan ona seslenebilirsiniz.

Öğlen Uykusu:

• Şaşırtıcı bir şekilde iyi dinlenmiş bir çocuk, yorgun bir çocuğa göre daha rahat öğle uykusuna dalacaktır. Öğle uykularının düzenli olduğuna emin olun.
• Öğle uykusunu bir tehdit veya ceza olarak kullanmayın. Bu şekilde kullanıldığında her çocuk buna tepki verecektir.
• Çocuğunuzu öğle uykusuna hazırlayın. Öğle yemeğini yerken yakın zamanda uyuyacağını ona hatırlatın. Bunu çocuğunuzun rahatlayabileceği, dinleneceği ve hikaye okuyacağı keyifli bir deneyim olarak aktarın
• Çocuğunuzu bütün aktivitelerden uzak tutun. Sessiz ve az ışıklı bir odayı tercih edin. Dışarıda sesli, onu heyecanlandırıp dikkatini dağıtacak bir şey olmamasına dikkat edin.
• Gece uykusuna dalarken kullandığınız yolları kullanın.

 

Gece Korkuları ve Kabuslar

Uyku zamanında:

• Çocuğunuzla oturup bu korkuları sakince konuşun. Fakat bu konuşma onun kaygısını arttırıyorsa konuşmayı bırakın. Bazı çocuklar için bu konuşmayı gündüz saatlerinde yapmak daha uygun olacaktır.
• Korkusunu ve size ihtiyaç duymasını anlayışla karşılayın. Fakat “son bir sarılma” veya “son 5 dakika” gibi net sınırlar çizin.
• Kendini rahatlatması için kullanabileceği yolları hatırlatın- onu rahatlatan bir şarkıyı söylemesi veya gün içinde keyifli geçirdiği bir zamanı düşünmesi gibi.
• Odasında gece lambası bulundurun.
• Korkularıyla başa çıkmasına yardım etmesi için geçiş nesnesi olarak kullandığı oyuncağı yanında tutmasını sağlayın
• Gece korkularını anlamasını sağlayacak kitaplar okuyun.
• Kabus görüp sizin yatağınıza gelirse sakinleşene kadar size sarılmasına izin verin, bundan sonra kendi yatağına götürün.
• Yatağının başında rahatlayana kadar bekleyin.

Gün içinde:

• Canavar ve hayalet korkusu varsa yatak altlarını ve dolapları daha sonra hatırlayıp kendini rahatlatabilmesi için birlikte kontrol edin.
• Korktuğu anları daha sakinken onunla konuşun ve sizin korkularınızla nasıl baş ettiğinizi anlatın.
• Televizyonda, internette ve oyunlarda gördüklerinden etkileniyor olabilir. Çocuklar baş edebileceklerinden fazlasına maruz kaldıkları zaman bunlar korku olarak ortaya çıkabilir. Bu yüzden sanal ortamlarda maruz kaldığı şeylere dikkat edin.

Alt Islatma:

• Çocuğun özgüvenini koruyun, cezalandırıcı değil destekleyici olun
• Baskı yapmayın, büyük bir problem haline getirmeyin, bu sizin meseleniz değil onun meselesi. Ceza yerine ödül yöntemleri kullanın.
• Ceza ve baskıya rağmen altını ıslatmaya devam ediyor oluşu hiçbir müdahale edilmeden altını ıslatıyor olmasından daha zarar vericidir. Bu nedenle bunun karşısındaki tutumlarınıza dikkat edin.
• Çocuğunuzla beraber günlük bir takvim oluşturabilirsiniz. Altını ıslattığı geceler için yağmur resmi, ıslatmadığı geceler için ise güneş resmi koyabilirsiniz.

 

Şunu unutmayın!

Bütün bu anlatılanlar genel kullanılan yöntemlerdir, ama her bebeğin birbirinden farklı olduğu ve farklı ihtiyaçlara sahip olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle, bu bilgiler ışığında sizin ve bebeğinizin ihtiyaçlarını en iyi karşılayan yöntemleri keşfetmeniz önemlidir.